Pytanie: Pracodawca prowadzi jadłodajnię. Pracownicy w umowie o pracę mają podane wynagrodzenie zasadnicze minimalne. Obecnie jest to 4.300 zł brutto. Pracownicy mają miesięczny okres rozliczeniowy. W pełnym etacie pracują po 8 godzin dziennie, 5 dni w tygodniu. Pracują też co drugą sobotę i niedzielę, też po 8 godzin. Z tym że za każdą sobotę mają w piątek dzień wolny (przed tą sobotą), natomiast za niedzielę mają poniedziałek wolny (po tej niedzieli), czyli w każdym tygodniu pracują po 5 dni. Pracownicy również pracują w święta, i tutaj podobnie – za każdą pracę w święto otrzymują dodatkowo dzień wolny. Czy w związku z tym, że pracownicy pracują w niedzielę lub w święta, powinni otrzymywać dodatek za pracę w niedzielę lub święto, pomimo tego że mają zawsze dzień wolny do odbioru?

Odpowiedź: Nie wskazaliście Państwo, w jakim systemie czasu pracy zatrudnieni są pracownicy. Zasady rozliczania czasu pracy różnią się w zależności od tego, czy pracownicy zatrudnieni są w równoważnym, czy podstawowym systemie czasu pracy. Skoro jadłodajnia otwarta jest codziennie, podstawowy system czasu pracy, czyli 8 godzin przez 5 dni w tygodniu, nie powinien być stosowany. System równoważny daje bowiem większą elastyczność w planowaniu grafików pracy pracowników. W zależności od dnia tygodnia i przewidywanego ruchu w lokalu zmiany mogą być odpowiednio dostosowane. W każdym systemie należy jednak przestrzegać godzin odpoczynku dobowego (minimum 11) i tygodniowego (co najmniej 35 godzin, a przy przechodzeniu pracownika na inną zmianę – co najmniej 24 godzin).

System równoważny dopuszcza, by dobowy wymiar był wydłużany z 8 do 12 godzin, ale dłuższą pracę w jednym dniu musi równoważyć czas wolny w innym dniu. Dozwolona jest praca w weekendy. Przy czym każdy z pracowników musi mieć co najmniej jedną niedzielę w miesiącu wolną. Zgodnie z art. 151 kp, osoby wykonujące pracę w niedzielę powinny mieć zapewnioną przynajmniej jedną niedzielęwolną od wykonywania obowiązków służbowych w ciągu 4 następujących po sobie tygodni. Należy to uwzględnić w harmonogramie czasu pracy. W przeciwnym razie będzie to wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym. Wyjątek stanowi tutaj wyłącznie system pracy weekendowej, w którym nie ma obowiązku zapewniania wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie.

Wytyczne dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego

doba pracownicza	między rozpoczęciem jednej i kolejnej zmiany powinny upłynąć co najmniej 24 godziny
odpoczynek tygodniowy	pracownikowi przysługuje 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu
odpoczynek dobowy	początek kolejnej zmiany może być zaplanowany dopiero po upływie 11 godzin od końca poprzedniej zmiany

W przypadku wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy pracodawca nie ma obowiązku wypłacania dodatku za prace w niedzielę lub święto, jeśli praca ta jest rekompensowana dniem wolnym. Nie można dowolnie wybierać dni w ciągu całego miesiąca, bowiem odebranie dnia wolnego za niedzielę musi poprzedzić lub nastąpić 6 dni po pracującej niedzieli.

Jeśli z jakichś przyczyn nie jest to możliwe, należy pamiętać o udzieleniu dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego. Dopiero w momencie gdy udzielenie dnia wolnego nie jest możliwe, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w dniu wolnym.

Podstawa prawna:

art. 151 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).

Autor: Iwona Kusio-Szalak

Radca prawny. Od wielu lat specjalizuje się w praktycznych zagadnieniach prawa pracy. Autorka opracowań z zakresu prawa pracy kierowanych do pracowników kadr i działów personalnych, a także osób zarządzających. Specjalizuje się w prawie pracy, w szczególności w zagadnieniach związanych z tworzeniem umów i dokumentów związanych ze stosunkiem pracy, a także czasem pracy, zgodnym z prawem zatrudnianiem i zwalnianiem pracowników, podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, uprawnieniami rodzicielskimi. Posiada bogate doświadczenie w reprezentowaniu zarówno pracowników, jak i pracodawców w sporach pracowniczych przed sądami pracy.