Odmienne niż w przypadku wynagrodzeń reguły zakresie potrąceń obowiązują przy zasiłkach. Ujęć z wynagrodzeń dokonuje się bowiem w oparciu o przepisy Kodeksu pracy, natomiast zasiłki podlegają egzekucji na zasadach określonych w art. 139–143 ustawy emerytalnej.
Tabela 1. Limity potrąceń z zasiłków
|
Rodzaj potrącenia
|
Limit kwoty zasiłku podlegającej potrąceniu
|
|
Na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych
|
do 60%
|
|
Na zaspokojenie innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych
|
do 25%
|
|
Przy zbiegu egzekucji należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych i niezwiązanych z alimentami
|
do 60%
|
Limity i kwoty wolne dotyczą wszystkich zasiłków, tj. chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.
Limit potrącenia, a więc wysokość tej części zasiłku, którą można ująć, ustala się od jego wartości brutto, czyli przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy. Następnie ustaloną kwotę potrącenia odejmuje się od zasiłku netto. Inaczej niż ma to miejsce w przypadku wynagrodzeń, kwota wolna od potrąceń z zasiłków podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu w przypadku gdy świadczenie przysługuje tylko za część miesiąca. Kolejna różnica polega na tym, że w przypadku gdy z zasiłku potrącane są należności alimentacyjne obowiązuje nie tylko limit ujęć, ale także kwota wolna od potrąceń.
Kwoty wolne od potrąceń z zasiłków
Kwoty wolne od potrąceń z zasiłków zmieniają się wraz ze wzrostem najniższej emerytury, tj. od 1 marca każdego roku kalendarzowego.
Tabela 2. Kwota wolna od potrąceń od zasiłków od marca 2024 do lutego 2025 r.
|
Rodzaj potrącenia
|
Kwota wolna od potrąceń od zasiłków od marca 2024 do lutego 2025 r.
|
|
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi oraz należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego tytułu wykonawczego
|
764,62 zł
|
|
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi
|
1.261,64 zł
|
Kolejność realizacji potrąceń z zasiłków jest taka sama jak w przypadku wynagrodzeń. W konsekwencji, pierwszeństwo mają należności alimentacyjne, a po nich niealimentacyjne egzekwowane na podstawie tytułów wykonawczych, czyli przez komornika lub organ administracyjny.
Ponadto, jeżeli po odliczeniu zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, egzekucji nie dokonuje się. Przepis ten oznacza w praktyce, że wypłata świadczenia niższego od kwoty wolnej może być uzasadniona wyłącznie pomniejszeniem go o obciążenia ustawowe (w przypadku zasiłku – o zaliczkę na podatek dochodowy).
Co istotne, kwota wolna od potrąceń podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu w przypadku gdy zasiłek został wypłacony tylko za część miesiąca, a zatem obowiązuje tu zasada odwrotna niż w odniesieniu do wynagrodzeń.
Jak zostało to wyjaśnione w części II, organem administracyjnym mającym prawo do zajęcia wynagrodzenia pracownika jest np. ZUS (niezapłacone składki, nienależnie pobrane świadczenia), urząd skarbowy, a konkretnie naczelnik US (zaległe podatki, niezapłacone mandaty). W razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej stosuje się te same zasady, jakie omówiono w części II. Przypomnę więc w skrócie, że o ile wynagrodzenie/zasiłek zatrudnionego nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, w zależności pod tego, który pierwszy dokonał zajęcia. Jeżeli niemożliwe jest ustalenie tego pierwszeństwa – na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których zostały dokonane zajęcia. Odpowiednie pouczenie w tej sprawie zawiera pismo przesłane do firmy z kancelarii komorniczej.
Przykład 1
Przez cały kwiecień 2024 r. pracownik chorował i otrzymał z tego tytułu zasiłek chorobowy w wysokości 3.106,44 zł brutto. Jego wynagrodzenie i zasiłki zostały zajęte przez komornika na poczet należności alimentacyjnej na kwotę 16.333,70 zł. W oświadczeniu PIT-2 zatrudniony upoważnił pracodawcę do odliczania pełnej ulgi podatkowej (300 zł).
Limit potrącenia:
3.106,44 zł zasiłku brutto x 60% (limit potrącenia alimentacyjnego z zasiłku) = 1.863,86 zł.
Kwota wolna od potrąceń alimentacyjnych z zasiłków: 764,62 zł.
Zasiłek netto:
3.106 zł (podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych złotych) × 12% = 372,72 zł.
372,72 zł – 300 zł (ulga podatkowa) = 73 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych).
3.106,44 zł (zasiłek brutto) – 73 zł (zaliczka na podatek dochodowy) = 3.033,44 zł.
Zasiłek po potrąceniu:
3.033,44 zł (zasiłek netto) – 1.863,86 zł (limit potrącenia alimentacyjnego) = 1.169,58 zł.
Ujęcie w ramach limitu nie narusza kwoty wolnej od potrąceń alimentacyjnych z zasiłków, jako że 1.169,58 zł > 764,62 zł.
Przykład 2
Przyjmijmy dane z przykładu 1, z tą różnicą, że kwota egzekwowana dotyczy zajęcia niealimentacyjnego.
Limit potrącenia:
3.06,44 zł zasiłku brutto x 25% (limit potrącenia niealimentacyjnego z zasiłku) = 776,61 zł.
Kwota wolna od potrąceń niealimentacyjnych z zasiłków: 1.261,64 zł.
Zasiłek netto:
3.106 zł (podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych złotych) × 12% = 372,72 zł.
372,72 zł – 300 zł (ulga podatkowa) = 73 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych).
3.106,44 zł (zasiłek brutto) – 73 zł (zaliczka na podatek dochodowy) = 3.033,44 zł.
Zasiłek po potrąceniu:
3.033,44 zł (zasiłek netto) – 776,61 zł (limit potrącenia niealimentacyjnego) = 2.256,83 zł.
Ujęcie w ramach limitu nie narusza kwoty wolnej od potrąceń niealimentacyjnych z zasiłków, ponieważ 2.256,83 zł > 1.261,64 zł.
Na analogicznych zasadach jak przedstawione w przykładzie 2 należałoby dokonać potrącenia, gdyby zasiłek pracownika został zajęty nie przez komornika, tylko przez organ administracyjny (np. urząd skarbowy, ZUS, urząd gminy).
