Jeden z wątków wzbudzający wiele pytań dotyczył weryfikowania rodziców, którzy z własnej inicjatywy wspierają działania szkoły czy stowarzyszenia w pracy z dziećmi (np. jeżdżą na wycieczki jako opiekunowie, chodzą na basen, prowadzą zajęcia pozalekcyjne).

Na stronie internetowej Zespołu ds. Ochrony Małoletnich pojawiły się w czerwcu pierwsze wytyczne, jak rozumieć niektóre z przepisów tzw. Ustawy Kamilka. Przyjrzyjmy się im i uzupełnijmy.

„Czy art. 21 ustawy o ochronie małoletnich ma zastosowanie do rodziców, którzy pomagają w szkole, jeżdżą na wycieczki jako opiekunowie, chodzą na basen?” – zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości: TAK

„Czy rodzice organizujący festyny przy szkołach, bądź innych placówkach dla dzieci podlegają obowiązkom z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich?” – zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości: NIE.

Warto wskazać, że rodzic, który pomaga w szkole/organizacji powinien ponadto zapoznać się z przyjętymi w tym podmiocie dokumentem Standardów Ochrony Małoletnich. Nie ma ustawowego wymogu podpisania oświadczenia o zapoznaniu się z tym dokumentem i zobowiązaniu do jego przestrzegania. Jest to jednak praktyka, która została szeroko zaakceptowana. Jeżeli więc przyjmujemy takie stosowne oświadczenia od rodziców pomagających w szkole/organizacji, należy zachować te dokumenty.

Wytyczne Zespołu nie odpowiadają na pytanie, jak długo należy archiwizować takie oświadczenia rodziców. Jeżeli rodzic wspierał organizację w realizacji projektu grantowego, należy sprawdzić w umowie/ decyzji grantowej, jaki jest wymagany czas przechowywania dokumentów. Omawiane oświadczenie rodzica można potraktować jako dokument księgowo-podatkowy analogicznie do dokumentów wolontariusza, ponieważ stanowi uzasadnienie kosztów, np. ubezpieczenia wolontariuszy, refundacji itd. Biorąc to pod uwagę, oświadczenie rodzica należy przechowywać przez 5 lat.

Nie ulega wątpliwości, że praktyka weryfikowania rodziców w rejestrach może zniechęcić te osoby do angażowania się w pracę na rzecz szkoły czy organizacji pozarządowej, zwłaszcza, jeżeli mowa tylko o pojedynczych, sporadycznych wydarzeniach, a nie stałej kooperacji.

Dodajmy jeszcze, że rodzic ma obowiązek własnym staraniem i kosztem dostarczyć informację z Krajowego Rejestru Karnego. Szkoła, organizacja czy jakikolwiek inny podmiot korzystający ze wsparcia rodzica nie ma obowiązku zwracania mu kosztów poniesionych z tego tytułu. Koszt uzyskania informacji zarówno o osobie, jak i o podmiocie zbiorowym w wersji papierowej wynosi 30 zł, zaś w wersji elektronicznej 20 zł.

Druga z ww. kwestii również wywoływała dużą dyskusję. Na tyle dużą, że Zespół ds. Ochrony Małoletnich postanowił przeciąć te wątpliwości. Nadal jednak nie mamy pewności, czy obowiązek weryfikowania obejmuje również pozostałych organizatorów tego rodzaju wydarzeń dla małoletnich (festyn, zabawa, dzień dziecka, piknik), a w szczególności osób, które będą miały bezpośrednią styczność z dziećmi w czasie eventu, jak np. instruktorzy, animatorzy, edukatorzy, prowadzący, artyści. Czytają przepisy literalnie, wynika, że – tak. Takie osoby powinny zostać sprawdzone w rejestrach.

Zespół do Spraw Ochrony Małoletnich jest organem opiniodawczo-doradczym przy Ministrze Sprawiedliwości. Do zadań Zespołu należy w szczególności:

1) opracowywanie krajowych planów oraz ocena postępów ich realizacji;

2) analiza rozwiązań prawnych mających na celu ochronę małoletnich przed krzywdzeniem oraz inicjowanie zmian przepisów w tym zakresie;

3) sporządzanie sprawozdań z realizacji krajowych planów;

4) przygotowywanie wytycznych do opracowania standardów i aktualizowanie tych wytycznych co 2 lata.

Kadencja tego gremium trwa cztery lata, a jego skład jest bardzo interdyscyplinarny. Obok reprezentantów administracji publicznej, reprezentanta Rzecznika Praw Dziecka, różnych służb i środowiska naukowego Zespół współtworzą trzej przedstawiciele organizacji pozarządowych, związków i porozumień NGO, wybieranych spośród osób zgłoszonych przez te podmioty.

Tryb powołania członków Zespołu, jego organizację i tryb działania oraz zasady uczestnictwa w pracach określono w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2023 r. w sprawie Zespołu do Spraw Ochrony Małoletnich (Dz.U. 2023 poz. 2411).

Wytyczne Zespołu ds. Ochrony Małoletnich (2024):

Czy art. 21 ustawy o ochronie małoletnich ma zastosowanie do rodziców, którzy pomagają w szkole, jeżdżą na wycieczki jako opiekunowie, chodzą na basen?

Rodzic, który jeździ z uczniami na wycieczki lub chodzi z nimi na basen, tak samo jak nauczyciel sprawuje opiekę nad dziećmi. Nie bierze za to wynagrodzenia, tak jak wolontariusz. Zarówno nauczyciel jak i wolontariusz podlegają określonej weryfikacji w zakresie karalności. Tak więc rodzic, który opiekuje się dziećmi także powinien być sprawdzony. Najpraktyczniejszym jest, aby np. na początku roku szkolnego czy półrocza ustalić listę rodziców-opiekunów, dokonać sprawdzenia zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich, przypomnieć zasady bezpieczeństwa obowiązujące w szkole, przedszkolu itp. i dopiero wówczas dopuścić do działalności, która jest przecież sprawowaniem opieki.

Czy rodzice organizujący festyny przy szkołach, bądź innych placówkach dla dzieci podlegają obowiązkom z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich?

Według Ministerstwa Sprawiedliwości z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich nie wynika, żeby ustawodawca przewidział stosowanie tego przepisu do sytuacji, gdy rodzice organizują festyn, zabawę, dzień dziecka, zakończenie roku a następnie przychodzą z dzieckiem na to wydarzenie.