Nowy program społeczny. Strategia Demograficzna 2040

Jak wynika z dokumentu, działania nakierowane na zwiększenie dzietności powinny być kompleksowe – odnoszące się do wszystkich barier utrudniających posiadanie dzieci stojących przed potencjalnymi rodzicami, spójne między wieloma obszarami życia społecznego, długofalowe i stabilne. Takie założenia, w zamierzeniu twórców, przyświecają strategii, której głównym celem jest wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń.

Długofalowo, z faktu rodzenia się dzieci w kolejnych pokoleniach, które z czasem wchodzą w dorosłość, ich liczebności, wykształcenia, pracy oraz kapitału ludzkiego i społecznego korzysta społeczeństwo, w tym też ci, którzy dzieci nie mają lub mają ich niewielką liczbę. Korzysta też państwo, które dzięki temu finansuje swoje funkcje oraz pozyskuje odpowiednie kadry. Wiele usług publicznych jest opartych na założeniu, że dzięki dużej liczbie pracujących będą w przyszłości napływały składki i podatki na ich utrzymanie. Szczególnym przypadkiem jest system emerytalny i w istotnej części opieka zdrowotna nad emerytowanymi seniorami, w których świadczenia finansują składki młodszych, pracujących pokoleń.

W dokumencie stwierdzono m.in., że Polska jest krajem w trudnej sytuacji demograficznej. Spadek dzietności, który od 1990 r. nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń, był zasadniczym czynnikiem prowadzącym do momentu, w którym po wieloletnim okresie przewagi urodzeń nad zgonami, w 2002 r. po raz pierwszy pojawiło się zjawisko odwrotne. Od 2018 r. jest notowany znaczny wzrost różnicy między zgonami a urodzeniami, co oznacza wykształcenie się ujemnego przyrostu naturalnego. Znaczące zwiększenie liczby zgonów w IV kwartale 2020 r. jeszcze przyspieszyło ten proces. Niepewność związana z pandemią SARS-CoV-2 wpłynęła negatywnie na plany prokreacyjne niektórych potencjalnych rodziców, czego skutki częściowo widoczne już w grudniu 2020 r. i styczniu 2021 r. w pełni objawiły się w 2021 r., w postaci zmniejszonej liczby urodzeń wynikającej ze zmniejszonej liczby poczęć w 2020 r.

Strategia demograficzna wyznacza sobie za cel wzrost dzietności w Polsce do 2040 r. zbliżony do poziomu zastępowalności pokoleń. W założeniu twórców długofalowym spodziewanym skutkiem jest stabilizacja liczby ludności oraz znaczący wzrost liczby urodzeń i osób w wieku produkcyjnym w stosunku do aktualnych projekcji. Dla osiągnięcia obranego celu strategia, uwzględniając aktualne uwarunkowania i wyzwania rozwojowe, które wynikają z procesów gospodarczych i społecznych oraz zjawisk demograficznych mających miejsce w ostatnich dziesięcioleciach, identyfikuje cele polityki demograficznej i działania, jakie powinien podjąć rząd i samorząd lokalny oraz inne podmioty uczestniczące w realizacji tej polityki.