Nowe obowiązki pracodawców. Kim - tak naprawdę - jest sygnalista?

Pracownik, pracownik tymczasowy

- Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

- Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy pracownika.

- Nie można ograniczać dokonywania zgłoszeń sygnalnych np. tylko do pracowników na pełnym etacie lub z pominięciem pracowników zdalnych, czy na zastępstwo, ponieważ takie działanie mogłoby zostać uznane za mobbing lub dyskryminację.

Osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej

Np. umowa zlecenia, o dzieło, umowa agencyjna, umowa b2b, kontrakt menedżerski, cywilnoprawne umowy nienazwane.

Przedsiębiorca

- W polskim prawie jest wiele definicji przedsiębiorcy.

- Podstawową definicję przedsiębiorcy sformułowano w art. 4 ust. 1 Prawa przedsiębiorców: przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

- Natomiastw art. 43(1) Kodeksu cywilnego stanowi, że przedsiębiorca to „osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, która nie jest osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”.

- Sygnalistą może być przedsiębiorca, z którym współpracujemy.

Prokurent

- Prokura to specjalny rodzaj pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca (wpisany do CEIDG lub KRS).

- Prokura upoważnia do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.

- Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa rodzajowego do określonej kategorii czynności albo szczególnego do poszczególnej czynności.

- Podmioty uprawnione do udzielania prokury mogą także udzielać zwyczajnych pełnomocnictw.

- Ustawa co prawda nie wymienia wprost pełnomocnika, jako potencjalnego sygnalisty, ale należy uznać, ze również on może taką rolę spełnić, jeżeli informację o naruszeniu prawa uzyskał w kontekście związanym z pracą, czyli reprezentowaniem danego podmiotu prawnego (np. spółki, fundacji, stowarzyszenia).

Akcjonariusz lub wspólnik

- Oznacza to osoby będące akcjonariuszami lub wspólnikami spółek prawa handlowego (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna).

- Wspólnik spółki cywilnej jest przedsiębiorcą, więc również może być sygnalistą.

Członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej

- Nie ma przy tym znaczenia, czy taka funkcja wiąże się z wynagrodzeniem, czy jest czysto honorowa.

- Sygnalistą może być zatem np. wójt gminy, prezes lub wiceprezes spółki, przewodniczący rady nadzorczej spółki, przewodniczący komisji rewizyjnej w ngo, przewodniczący rady fundacji itd.

- Słusznym wydaje się pogląd, że osoby na kierowniczych stanowiskach powinny w pierwszej kolejności skorzystać ze swoich władczych uprawnień, aby przeciwdziałać dostrzeżonym nieprawidłowościom w zarządzanej przez siebie organizacji, a dopiero w drugiej kolejności sięgnąć po procedurę sygnalistów. Niemniej w praktyce to właśnie zgłoszenie sygnalne może okazać się lepszym sposobem reagowania na zauważone naruszenia (np. w przypadku organizacji z licznymi oddziałami/ filiami).

Osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy

Nie ma przy tym znaczenia, na jakiej podstawie prawnej ta osoba wykonuje pracę

Stażysta, praktykant

- Nie ma przy tym znaczenia, czy taka funkcja wiąże się z wynagrodzeniem.

- W tej grupie mieszczą się osoby odbywające staż/praktykę z własnej inicjatywy, jak i obowiązkowo na podstawie przepisów szczególnych (np. uczniowie szkół branżowych, studenci, doktoranci).

- Ustawa nie zastrzega, że sygnalistą może być tylko osoba pełnoletnia.

Wolontariusz

- Osoby, które dobrowolnie i bez wynagrodzenia wykonują pracę na rzecz wskazanych w przepisach podmiotów (ngo, organów administracji publicznej i jednostek im podległych, podmiotów leczniczych).

- Ustawa nie zastrzega, że sygnalistą może być tylko osoba pełnoletnia.

Funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1280, 1429 i 1834);

Organizacja pozarządowa może zetknąć się ze zgłoszeniem sygnalnym od funkcjonariusza wymienionych służb np., gdy jest on jej członkiem lub gdy ngo współpracuje z nim w określonym gremium (np. Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy Domowej – w jego skład obligatoryjnie wchodzi m.in. policjant i przedstawiciel ngo).

Żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 i 834).

Należy przez to rozumieć osobę pełniącą czynną służbę wojskową

Kandydat do (współ)pracy i były (współ)pracownik

- Ustawę stosuje się także do osoby fizycznej w przypadku zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub już po ich ustaniu.

- W praktyce oznacza to, że już na etapie rekrutacji pracownika, zleceniobiorcy czy wolontariusza należy mu przedstawić do zapoznania się dokument określający zasady zgłoszeń sygnalnych w naszej jednostce.