Członkowie NGO w gremiach doradczych samorządu gminy – zasady powoływania i funkcjonowania

Jest powoływana przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta, który ma taki obowiązek, jeżeli stosowny wniosek złoży co najmniej 5 organizacji pozarządowych i podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działających na terenie gminy. Przepisy stanowią, że rada musi być utworzona w terminie 2 miesięcy od daty wpłynięcia wniosku. Kadencja tej rady trwa 3 lata. W skład rady wchodzą przedstawiciele: organu stanowiącego i wykonawczego gminy oraz ngo (min. 50% członków). Do zadań grdpp należy w szczególności:

1) opiniowanie projektów strategii rozwoju gmin,

2) opiniowanie projektów uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4, oraz współpracy z organizacjami

pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, w tym programów współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3,

3) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących funkcjonowania organizacji

pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3,

4) udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami

administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami

wymienionymi w art. 3 ust. 3,

5) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, oraz w sprawach rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych.

Do jakich spraw? To zależy od decyzji wójta/burmistrza/prezydenta miasta, który może powołać takie gremium wyspecjalizowane w określonym zakresie spraw mieszkańców (np. kultury, sportu, ekologii). Zaznaczmy, że to od woli włodarza gminy zależy nie tylko zakres prac, ale również sama decyzja o powołaniu takiego gremium oraz jego kompetencje, kryteria i sposób powoływania członków, a także tryb pracy. Taka rada zazwyczaj ma charakter społeczny, opiniodawczy i konsultacyjny w wyznaczonym zakresie. Prawo nie narzuca wymogu, aby w skład takiej społecznej rady wchodzili przedstawiciele organizacji pozarządowych – w przeciwieństwie do pozostałych opisanych tu rodzajów podmiotów.

Również takie gremia lokalne są powoływane fakultatywnie. Jest o nich mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie jako jednej z przykładowych form współpracy samorządu i ngo: „tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej”. W praktyce przyjęło się nazywać je Komisjami Dialogu Obywatelskiego lub Społecznego.W przeciwieństwie do rad społecznych prawo wymaga, aby skład tego gremium zasilił przedstawiciel administracji publicznej. Zazwyczaj jest to pracownik urzędu gminy z działu właściwego merytorycznie dla zakresu pracy takiej komisji. KDO/KDS działają przy strukturze urzędu gminy, a konkretnie jej danej komórki.

Na przykład w Krakowie działa 6 takich komisji (ds. środowiska, zdrowia, osób niepełnosprawnych, młodzieży, uzależnień i kultury, w której działam). Do zadań Komisji Dialogu Obywatelskiego przy Urzędzie Miasta Krakowa należy m.in. opiniowanie projektów uchwał Rady Miasta Krakowa i innych dokumentów, określanie potrzeb społecznych w zakresie działalności danej KDO i przedstawianie propozycji ich rozwiązania, opiniowanie dokumentów strategicznych i współpraca z Krakowską Radą Działalności Pożytku Publicznego.

W Warszawie powołano nie tylko branżowe, ale też dzielnicowe KDS’y. Przy poszczególnych biurach Urzędu Miasta St. Warszawy działa obecnie 31 takich komisji (wykaz: https://um.warszawa.pl/waw/ngo/komisje-dialogu-spolecznego).

Jest to ciało o charakterze konsultacyjnym, doradczym i inicjatywnym. Składa się z przedstawicieli osób starszych oraz przedstawicieli podmiotów działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku. Do 2023 r. utworzenie takiej rady było czysto fakultatywne, nawet jeżeli w tej sprawie wpłynął do władz wniosek. Rada gminy jest zobligowana powołać radę seniorów, jeżeli ze stosowanym wnioskiem wystąpi w gminie liczącej:

• do 20 tys. mieszkańców – co najmniej 50 mieszkańców tej gminy, którzy ukończyli 60 lat;

• powyżej 20 tys. mieszkańców – co najmniej 100 mieszkańców tej gminy, którzy ukończyli 60 lat.

Jeżeli wniosek spełni wymogi formalne, rada gminy utworzy radę seniorów w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia jego złożenia. Natomiast w przypadku odrzucenia wniosku kolejny wniosek może być złożony przez ten sam podmiot nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy. Ponadto władze wszystkich stopni samorządu lokalnego mogą powołać radę seniorów z własnej inicjatywy. Nowelizacja z 2023 r. dowartościowała gminne rady seniorów. Pozostałe zmiany objęły wówczas: określenie obowiązkowych elementów statutu rady, prawo do zwrotu kosztów dla członków rady, gdy ponieśli je w związku z udziałem w posiedzeniach tej rady, ale również w zorganizowanym wydarzeniu, na którym reprezentują oni radę seniorów. Rady seniorów mogą kierować do władz samorządowych zapytania lub wnioski w formie uchwały. Z kolei wójt jest zobowiązany udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały.

Bardzo podobnie uregulowano gminne rady młodzieży.

Młodzieżowa rada gminy ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy z własnej inicjatywy lub na wniosek:

1) wójta;

2) podmiotów reprezentujących zainteresowane środowiska, w szczególności:

a) organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działających na terenie danej gminy,

b) samorządu uczniowskiego lub samorządu studenckiego z terenu danej gminy.

Do zadań młodzieżowej rady gminy należy w szczególności:

1) opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży;

2) udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;

3) monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;

4) podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez radę gminy.