Zgłoszenie do KEUZP, obowiązki pracodawcy i skutki dla pracowników – nowe przepisy o układach zbiorowych

Układ zbiorowy pracy określa warunki, jakim powinna odpowiadać treść stosunków pracy lub innych stosunków prawnych będących podstawą wykonywania pracy zarobkowej. Układ zbiorowy pracy może określać sprawy nieuregulowane w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący. Układ zbiorowy pracy może obejmować sprawy dotyczące w szczególności:

• wymiaru i norm czasu pracy,
• systemów i rozkładów czasu pracy,
• pracy w godzinach nadliczbowych,
• wymiaru urlopu wypoczynkowego,
• warunków wynagradzania,
• organizacji pracy,
• bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zagrożeń psychospołecznych,
• przeciwdziałania naruszaniu godności i innych dóbr osobistych osób wykonujących pracę zarobkową, naruszaniu zasady równego traktowania w zatrudnieniu oraz mobbingowi,
• tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
• podnoszenia kwalifikacji zawodowych i urlopów szkoleniowych,
• godzenia życia zawodowego z życiem prywatnym,
• zarządzania wiekiem i aktywnego starzenia,
• prowadzenia dialogu społecznego, w tym trybu i warunków podejmowania rokowań, reprezentacji stron i udziału ekspertów.

Co ważne, układ zbiorowy pracy nie może naruszać praw osób trzecich. Układ zbiorowy pracy może określać zobowiązania jego stron, w tym dotyczące jego stosowania, przestrzegania jego postanowień oraz zasad publikacji. Układ zbiorowy pracy może określać tryb dokonywania okresowych ocen przestrzegania układu, wyjaśniania treści postanowień układu, a także rozstrzygania sporów między stronami.

Zakładowy układ zbiorowy pracy zawiera się dla wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy, który jest stroną układu, chyba że w jego treści zostanie to ustalone inaczej. Zakładowy układ zbiorowy pracy może obejmować więcej niż jednego pracodawcę, jeżeli pracodawcy ci wchodzą w skład tej samej osoby prawnej. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy zawiera się dla wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawców, którzy są objęci postanowieniami tego układu, chyba że w jego treści zostanie to ustalone inaczej.

Co ważne, układem zbiorowym pracy mogą być objęci również emeryci i renciści.

Układu zbiorowego pracy nie zawiera się dla:

• pracowników urzędów państwowych zatrudnionych na podstawie powołania;
• pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru i powołania w:
• − urzędach marszałkowskich,
• − starostwach powiatowych,
• − urzędach gminy,
• − biurach związków jednostek samorządu terytorialnego,
• − biurach jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego oraz ich odpowiednikach;
• sędziów, asesorów sądowych, prokuratorów i asesorów prokuratury,
• funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Ochrony Państwa, Policji, Służby Więziennej, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej i jednostek organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej oraz żołnierzy.

Zakładowego układu zbiorowego pracy nie zawiera się również dla członków korpusu służby cywilnej, natomiast zawarcie układu zbiorowego pracy dla pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sektora finansów publicznych może nastąpić wyłącznie w ramach środków finansowych będących w ich dyspozycji.

Zawarcie układu zbiorowego pracy następuje w drodze rokowań. Uprawnionymi do rokowań nad zawarciem zakładowego układu zbiorowego pracy są:

• pracodawca,
• zakładowe organizacje związkowe lub międzyzakładowe organizacje związkowe.

Uprawnionymi do rokowań nad zawarciem ponadzakładowego układu zbiorowego pracy są:

• ze strony pracodawców:
• − organizacja pracodawców lub
• − pracodawcy, jeżeli układ ma obejmować co najmniej dwóch pracodawców lub
• − odpowiednio wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa lub przewodniczący zarządu związku samorządowego – w imieniu pracodawców zatrudniających pracowników samorządowych jednostek sektora finansów publicznych, lub
• − właściwy minister lub centralny organ administracji rządowej – w imieniu pracodawców zatrudniających pracowników państwowych jednostek sektora finansów publicznych,
• ze strony organizacji związkowych – ponadzakładowa organizacja związkowa.

Każda ze stron jest obowiązana prowadzić rokowania w dobrej wierze z poszanowaniem słusznych interesów drugiej strony, w tym:

• uwzględniać postulaty organizacji związkowej uzasadnione sytuacją ekonomiczną pracodawcy,
• powstrzymywać się od wysuwania postulatów, których realizacja w sposób oczywisty przekracza możliwości finansowe pracodawcy,
• szanować interesy osób wykonujących pracę zarobkową oraz emerytów i rencistów nieobjętych układem zbiorowym pracy.

Rokowania nad zawarciem układu zbiorowego pracy są prowadzone przez przedstawicieli stron umocowanych odpowiednio zgodnie z:

• statutem organizacji związkowych;
• regulacjami wewnętrznymi pracodawcy, a w przypadku braku odpowiednich postanowień regulacji wewnętrznych pracodawcy – na podstawie upoważnienia pracodawcy;
• statutem organizacji pracodawców;
• porozumieniem pracodawców – jeżeli rokowania dotyczą ponadzakładowego układu zbiorowego pracy, który ma obejmować co najmniej dwóch pracodawców.

Jeżeli osoby wykonujące pracę zarobkową, dla których ma być zawarty układ zbiorowy pracy, reprezentuje więcej niż jedna organizacja związkowa, rokowania nad jego zawarciem prowadzi ich wspólna reprezentacja lub działające wspólnie poszczególne organizacje związkowe. Warunkiem prowadzenia rokowań nad zawarciem układu zbiorowego pracy jest uczestniczenie w nich co najmniej jednej reprezentatywnej organizacji związkowej. Zakładowy układ zbiorowy pracy zawierają z pracodawcą wszystkie organizacje związkowe lub co najmniej wszystkie reprezentatywne zakładowe lub międzyzakładowe organizacje związkowe, które prowadziły rokowania nad zawarciem tego układu.

Układ zbiorowy pracy zawiera się w formie pisemnej na czas określony albo na czas nieokreślony. Przed upływem terminu obowiązywania układu zbiorowego pracy zawartego na czas określony jego strony mogą zdecydować o przedłużeniu terminu jego obowiązywania na czas określony albo na czas nieokreślony. Jeżeli układ zbiorowy pracy został zawarty przez więcej niż jedną organizację związkową, przez okres jego obowiązywania wszelkie czynności jego dotyczące podejmują organizacje związkowe, które go zawarły.

W układzie zbiorowym pracy wskazuje się:

• tytuł układu;
• datę zawarcia układu oraz datę jego wejścia w życie;
• okres, na który układ został zawarty;
• strony układu i ich siedziby;
• zakres przedmiotowy układu;
• liczbę pracodawców objętych układem w dniu jego zawarcia.

Układ zbiorowy pracy wchodzi w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem prawidłowo dokonanego zgłoszenia do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy (KEUZP). Postanowień układu zbiorowego pracy niezgłoszonego do KEUZP nie stosuje się.

Co ważne, nie jest dozwolone nadawanie mocy wstecznej postanowieniom układu zbiorowego pracy, chyba że są one korzystniejsze niż dotychczasowe postanowienia układu zbiorowego pracy.Korzystniejsze postanowienia układu zbiorowego pracy z dniem jego wejścia w życie zastępują z mocy prawa wynikające z przepisów prawa pracy dotychczasowe warunki umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy lub dotychczasowe warunki aktu będącego podstawą wykonywania pracy zarobkowej. Postanowienia układu zbiorowego pracy mniej korzystne dla pracowników niż dotychczasowe postanowienia układu zbiorowego pracy wprowadza się w drodze wypowiedzenia, o którym mowa w art. 42 Kodeksu pracy, pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy.

Przy wypowiadaniu dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków takiej umowy lub takiego aktu. Postanowienia układu zbiorowego pracy mniej korzystne dla osób nim objętych niż przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców są nieważne z mocy prawa.

Postanowienia zakładowego układu zbiorowego pracy nie mogą być mniej korzystne dla osób wykonujących pracę zarobkową niż postanowienia obejmującego ich ponadzakładowego układu zbiorowego pracy.

Minister właściwy do spraw pracy prowadzi KEUZP w systemie teleinformatycznym. W KEUZP są ewidencjonowane układy zbiorowe pracy i protokoły dodatkowe do tych układów oraz porozumienia zbiorowe i protokoły dodatkowe do tych porozumień na potrzeby gromadzenia danych o układach zbiorowych pracy oraz porozumieniach zbiorowych. Minister właściwy do spraw pracy nie dokonuje weryfikacji treści zgłoszenia do KEUZP ani treści cyfrowego odwzorowania układu zbiorowego pracy, porozumienia zbiorowego lub protokołu dodatkowego pod względem ich zgodności z przepisami prawa pracy.

Zgłoszeniu do KEUZP, pod rygorem niewywoływania skutków prawnych, podlegają informacje dotyczące:

• zawarcia układu zbiorowego pracy i protokołu dodatkowego do układu;
• przedłużenia obowiązywania układu zbiorowego pracy;
• wstąpienia w prawa i obowiązki strony układu zbiorowego pracy;
• wystąpienia z ponadzakładowego układu zbiorowego pracy;
• rozwiązania układu zbiorowego pracy;
• odstąpienia od stosowania zakładowego układu zbiorowego pracy;
• zawarcia porozumienia zbiorowego lub protokołu dodatkowego do porozumienia zbiorowego;
• wypowiedzenia układu zbiorowego pracy lub porozumienia zbiorowego.

Pracodawca jest obowiązany:

• zawiadomić w sposób przyjęty u danego pracodawcy osoby objęte postanowieniami układu zbiorowego pracy o jego wejściu w życie, jego postanowieniach, każdej jego zmianie oraz wypowiedzeniu i rozwiązaniu tego układu;
• na żądanie osoby objętej postanowieniami układu zbiorowego pracy lub porozumienia zbiorowego udostępnić tekst układu lub porozumienia lub protokołu dodatkowego zawartego do tego układu lub porozumienia;
• przechowywać układy zbiorowe pracy i protokoły dodatkowe, którymi są objęte osoby wykonujące pracę zarobkową u danego pracodawcy.

Układ zbiorowy pracy rozwiązuje się:

• na podstawie zgodnego oświadczenia stron,
• z upływem okresu, na który został zawarty,
• z upływem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedną ze stron,
• z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu o jego nieobowiązywaniu.

Okres wypowiedzenia układu zbiorowego pracy zgodnie z ustawą wynosi 3 miesiące, chyba że strony w układzie postanowią inaczej. Oświadczenie stron o rozwiązaniu i wypowiedzeniu układu zbiorowego pracy musi zostać złożone w formie pisemnej. Nie jest możliwe częściowe wypowiedzenie ani częściowe wystąpienie z układu zbiorowego pracy.