Od 27 marca, ale mocą od 24 lutego br. obowiązują przepisy nowelizujące specustawę dotyczącą uchodźców z ogarniętej wojną Ukrainy. Nowelizacja wprowadza włączenie powiatowych centrów pomocy rodzinie (PCPR) m.in. do wsparcia nadzoru nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego małoletniego uchodźcy z Ukrainy przez powołane do tego jednostki samorządowe.

Na początek trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 1 ust. 1 specustawy, określa ona szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium RP.

Z art. 25 ust. 1 i 2 specustawy wynika zaś, że małoletniego obywatela Ukrainy spełniającego powyższe warunki, który przebywa na terytorium RP bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w RP, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy. Opiekun tymczasowy, o ile przy jego ustanowieniu nie określono inaczej zakresu jego praw i obowiązków, jest upoważniony do reprezentowania małoletniego oraz sprawowania pieczy nad jego osobą i majątkiem. Opiekun tymczasowy powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

Nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego sprawuje ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych – w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych albo inna jednostka organizacyjna wskazana przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta właściwe ze względu na miejsce pobytu małoletniego.

Nowelizacja wprowadza nowe przepisy, zgodnie z którymi m.in. w przypadku gdy opiekun tymczasowy ma pod opieką więcej niż 15 dzieci, kierownik PCPR zatrudnia osobę do pomocy w sprawowaniu opieki, na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, realizowanych w wymiarze co najmniej 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu, na każdą grupę 15 dzieci, liczoną począwszy od 16. dziecka, nad którym opiekun tymczasowy sprawuje opiekę.

Wprowadzono też przepisy dotyczące organizacji. Powiat może obecnie zlecić zatrudnienie wspomnianej wyżej osoby do pomocy przy sprawowaniu opieki:

organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie wspierania rodziny, pieczy zastępczej lub pomocy społecznej lub
osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej lub pomocy społecznej.

Do zlecania organizacji realizacji zadania w tym zakresie stosuje się ustawę o działalności pożytku publicznego, przy czym zatrudnienie osoby do pomocy stanowi zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej i jest finansowane z budżetu państwa.

Podstawa prawna:

- ustawa z 23 marca 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 683).

- art. 1 ust. 1, art. 25 ustawy z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.).

Autor: Sławomir Liżewski prawnik, doradca organizacji pozarządowych