Kwalifikacja kosztów według typów działalności i ich rozliczenie
Jest to najważniejszy podział kosztów w organizacjach pozarządowych, ponieważ zarówno na potrzeby sprawozdawczości finansowej, jak i merytorycznej (w tym sprawozdań OPP) powinny one dysponować danymi dotyczącymi kosztów prowadzenia działalności statutowej — odpłatnej i nieodpłatnej, działalności gospodarczej oraz kosztów ogólnego funkcjonowania, tzw. administracyjnych.
Konta zespołu 5 zaleca się prowadzić wówczas, gdy:
-
charakter, wielkość działalności lub struktura organizacyjna jednostki organizacji wymagają ustalania kwoty i struktury kosztów poszczególnych typów działalności lub jej odmian;
-
dokonuje się kalkulacji kosztów produktów;
-
wykonuje się długotrwałe umowy dla więcej niż jednego odbiorcy.
Nie ujmuje się natomiast na kontach zespołu 5 następujących rodzajów kosztów:
-
wartości sprzedanych towarów i materiałów w cenach ich zakupu (nabycia);
-
kosztów finansowych;
-
pozostałych kosztów operacyjnych;
-
strat nadzwyczajnych;
-
kosztów realizacji, w tym niepodlegającego odliczeniu VAT naliczonego, obciążających bezpośrednio środki trwałe w budowie lub środki trwałe;
-
kosztów zakładowej działalności socjalnej oraz pokrywanych z pozostałych funduszów specjalnych.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wymaga w art. 10 ust. 1, że prowadzenie przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2—4 tej ustawy:
-
nieodpłatnej działalności pożytku publicznego,
-
odpłatnej działalności pożytku publicznego lub
-
działalności gospodarczej
wymaga rachunkowego wyodrębnienia tych form działalności w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników każdej z tych działalności, z zastrzeżeniem przepisów o rachunkowości.
Jeśli organizacja będzie sporządzała rachunek zysków i strat zgodnie z nowym załącznikiem nr 6 do uor, to musi w nim zaprezentować koszty podstawowej działalności operacyjnej w następujący sposób:
B. Koszty działalności statutowej
-
Koszty nieodpłatnej działalności pożytku publicznego
-
Koszty odpłatnej działalności pożytku publicznego
-
Koszty pozostałej działalności statutowej
E. Koszty działalności gospodarczej
G. Koszty ogólnego zarządu
Podział działalności organizacji pożytku publicznego
|
Działalność nieodpłatna pożytku publicznego
|
Działalność odpłatna pożytku publicznego
|
|
Działalność pożytku publicznego nie jest, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1 udpp, działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów prawa przedsiębiorców i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna (art. 6 udpp)
|
|
Art. 7 udpp
|
Art. 8 udpp
|
|
działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które nie pobierają one wynagrodzenia
|
-
działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie;
-
sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie:
a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z 27 sierpnia
|
| |
1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub
b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z 1 3 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym oraz ustawie z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych;
-
sprzedaż przedmiotów darowizny.
Przychód z działalności odpłatnej pożytku publicznego służy wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego
|
Podział kosztów w ramach zespołu 5 w przypadku organizacji posiadających status OPP powinien także umożliwiać wyodrębnienie kosztów według źródeł finansowania. Najczęściej dokonuje się tego, wprowadzając podział analityczny. Może przedstawiać się on następująco:
501 Koszty działalność statutowej — odpłatnej;
501-1 Koszty sfinansowane z dotacji od... ,
501-2 Koszty sfinansowane z dotacji od.. 
501-3 Koszty sfinansowane z programu 
501-4 Koszty sfinansowane z 1,5%...
Niektóre organizacje prowadzą także podział tych kosztów według szczegółowych realizowanych przez nie projektów/programów/zadań. Taką szczegółowość informacyjną uzyskuje się również poprzez wprowadzenie dodatkowych podziałów analitycznych. 501 Koszty działalność statutowej — odpłatnej; 501-1 Koszty sfinansowane z dotacji od.
501-1-1 Program A;
501-1-2 Program B;
501-1-3 Program C.
Oczywiście szczegółowość podziału albo wskazanie, czy podział na projekty bądź według źródeł finansowania wynikają ze specyfiki konkretnej organizacji.
Ewidencja i rozliczanie kosztów według rodzajów i równocześnie według funkcji polegają na tym, że koszty proste działalności operacyjnej księguje się na bieżąco, na podstawie dokumentów źródłowych, na odpowiednich kontach zespołu 4 — według rodzajów i równolegle do ewidencji na kontach zespołu 4 grupuje się te koszty według funkcji — na właściwych kontach zespołu 5. Przeniesienie kosztów na stanowiska w zespole 5 może odbywać się bieżąco — równolegle do zapisów na kontach zespołu 4 lub po zakończeniu każdego miesiąca — na podstawie sporządzonego w tym celu arkusza rozliczeniowego kosztów. Koszty przenosi się w ciężar kont zespołu 5 za pomocą konta 49 „Rozliczenie kosztów".
Koszty przypadające na miesiąc bieżący wprowadza się na konta zespołu 5 równolegle do zapisów na kontach zespołu 4, natomiast koszty zakwalifikowane do rozliczenia w przyszłych okresach księguje się w ciężar konta 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” - w korespondencji z kontem 49 „Rozliczenie kosztów” i dopiero z tego konta przenosi się je — w części przypadającej na bieżący miesiąc — na odpowiednie stanowisko kosztów w zespole 5.
Ewidencja i rozliczanie kosztów tylko według funkcji polega na tym, że koszty w wielkościach wynikających z dowodów źródłowych księguje się bezpośrednio na odpowiednich kontach zespołu 5 (50, 52, 53, 55) — jeżeli dotyczą okresu sprawozdawczego. Natomiast koszty kwalifikujące się do rozliczenia w czasie, przypadające na przyszłe okresy, odnosi się w całości na konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów". Dopiero z tego konta zalicza się — w części przypadającej na bieżący okres sprawozdawczy — w ciężar odpowiedniego konta zespołu 5.
W przypadku prowadzenia ewidencji i rozliczania kosztów tylko według funkcji — na kontach zespołu 5 — wskazane jest grupowanie kosztów prostych na tych kontach z podziałem na poszczególne ich rodzaje, w podobny sposób, jak to czyni się w jednostkach prowadzących ewidencję i rozliczanie kosztów tylko na kontach zespołu 4. Grupowania kosztów z podziałem na rodzaje dokonuje się w ramach kont zespołu 5 w jednakowym układzie do każdego konta syntetycznego prowadzonego w ramach zespołu 5.
Konto 50 „Koszty działalności statutowej", w tym konto 501 „Koszty działalności statutowej - nieodpłatnej” i konto 502 „Koszty działalności statutowej - odpłatnej”
W tej grupie ujmuje się te koszty, które są ponoszone w celu wytworzenia produktów i usług w ramach działalności statutowej zarówno odpłatnej, jak i nieodpłatnej. W szczególności na tych kontach ujmuje się identyfikując na podstawie dokumentów źródłowych:
-
zużycie narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych Produktów/ usług/ działań organizacji;
-
usługi obce związane z wytworzeniem określonych produktów w tym realizowanych projektów i działań;
-
zużycie energii na cele technologiczne, w przypadku możliwości bezpośredniego jej przyporządkowania do realizowanych projektów i działań;
-
wartość zużytych do wytworzenia wyrobów i usług materiałów bezpośrednich;
-
wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych;
-
rozliczone koszty wydziałowe, działalności pomocniczej, koszty ogólnozakładowe, które mają bezpośredni związek z realizowanymi projektami;
-
wyroby odzyskane z braków oraz koszty braków wewnętrznych nienaprawialnych ujawnionych w trakcie produkcji;
-
koszt wytworzenia produkcji w toku i niezakończonych usług na koniec okresu oraz niezakończonych do końca okresu sprawozdawczego projektów i działań (tzw w toku).
Ewidencje na tych kontach należy prowadzić w taki sposób, aby móc ustalić co najmniej:
-
koszty poszczególnych typów działalności podstawowej, z dalszym podziałem na koszty według miejsc powstawania kosztów;
-
strukturę kosztów działalności podstawowej — według pozycji kalkulacyjnych;
-
rodzaj, ilość i wartość produkcji niezakończonej.
Zasady funkcjonowania konta 50
|
Po stronie „Wn”
|
Po stronie „Ma”
|
|
Ujmowane koszty na podstawie dokumentów źródłowych — jeśli funkcjonuje wyłącznie zespół 5, lub dokumentów rozliczeniowych - jeśli funkcjonują zespoły 4 i 5 i w przypadku rozliczania kosztów:
-
związanych z realizowanymi projektami, wytwarzaniem wyrobów gotowych dotyczących bieżącego okresu,
-
rozliczanych w czasie, w części przypadającej na bieżący okres sprawozdawczy.
Zmniejszenie kosztów - zapisem czerwonym - jeśli przestrzegana jest zasada czystości obrotów
|
Przeniesienie kosztów na koniec okresu rozliczeniowego na konto „Rozliczenie kosztów produkcji” (jeśli jest stosowane lub bezpośrednio).
Zmniejszenie kosztów, jeśli nie jest przestrzegana zasada czystości obrotów
|
|
Saldo „Wn" oznaczające stan produkcji niezakończonej lub usług w toku (jeżeli jednostki nie przenoszą tego salda na dzień bilansowy na konto zespołu 6)
|
|
Ewidencja szczegółowa do konta 50 (501, 502) powinna być prowadzona — w zależności od potrzeb i specyfiki jednostki - w sposób umożliwiający ustalenie co najmniej:
-
kosztów poszczególnych typów działalności podstawowej, z dalszym podziałem na koszty według miejsc powstawania kosztów;
-
struktury kosztów działalności podstawowej — według pozycji kalkulacyjnych, w szczególności realizowanych projektów z uwzględnieniem (jeśli to potrzebne) ich źródeł finansowania;
-
rodzaju, ilości i wartości produkcji niezakończonej.
Typowe zapisy po stronie „Wn” konta 50
|
Lp.
|
Treść operacji
|
Konto strona „Ma”
|
|
1.
|
Przeksięgowanie wartości produkcji i usług w toku na początek okresu
|
60
|
|
2.
|
Przeniesienie kosztów działalności podstawowej (bezpośrednich), jeżeli jednostka stosuje konta zespołów 4 i 5
|
49
|
|
3.
|
Przeniesienie kosztów działalności podstawowej (bezpośrednich), jeżeli jednostka stosuje tylko konta zespołu 5
|
konta zespołów 1,2,3 i 85
|
|
4.
|
Zarachowanie kosztów rozliczanych w czasie - w części przypadającej na bieżący miesiąc
|
64
|
|
5.
|
Zużycie do produkcji usług, wyrobów, półproduktów wytworzonych we własnym zakresie
|
60
|
|
6.
|
Rezerwy na koszty, które jeszcze nie stały się zobowiązaniem
|
64
|
|
7.
|
Nadwyżki ujawnione w stanie produkcji niezakończonej w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat
|
24
|
|
8.
|
Nadwyżki ujawnione w stanie produkcji niezakończonej w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat
|
79-1
|
Typowe zapisy po stronie „Ma” konta 50
|
Lp.
|
Treść operacji
|
Konto strona „Wn”
|
| |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach rozliczających koszty za pośrednictwem konta 58
|
58
|
|
2.
|
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach ewidencjonujących wyroby gotowe według kosztu wytworzenia (z pominięciem konta 58)
|
60
|
|
3.
|
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia produktów w jednostkach stosujących metodę odpisywania w koszty produktów w momencie ich wytworzenia (określoną w art. 1 7 ust. 2 pkt 4 uor)
|
70-1
|
|
4.
|
Produkcja zaniechana w razie sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat
|
76-1
|
|
5.
|
Produkcja zaniechana w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle: Wn konto 76-1 , Ma konto 79-0
|
79-1
|
|
6.
|
Wartość zwrotów materiałów i odpadów użytkowych oraz zapis równoległy: Wn konto 31, Ma konto 40
|
49
|
|
7.
|
Wydanie wyrobów gotowych bezpośrednio z produkcji na potrzeby własne w razie sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat oraz równolegle
|
79-1
|
