Nowelizacja ustawy o OSP. Nowe zadania dla gmin

Nowelizacja zmienia zakres zadań określony w art. 10 ust. 1 ustawy o OSP. Zgodnie z jego nowym brzmieniem, w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:

• obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie;

• finansowanie szkoleń innych niż wskazane w art. 11 ust. 1 ustawy o OSP oraz szkoleń z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (dodany);

• ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków i opiekunów młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;

• badania lekarskie strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;

• badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych;

• wyżywienie strażaków ratowników OSP podczas prowadzenia działań ratowniczych, udziału w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych, udziału w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże trwających co najmniej 6 godzin, a także szkoleniach, ćwiczeniach i zawodach sportowo-pożarniczych trwających co najmniej 8 godzin (dodany).

Przez nowelizacją nie było wiadomo, kto powinien finansować niektóre działania wykonywane przez strażaków OSP. Chodziło głównie o wyżywienie podczas działań ratowniczych. W praktyce i tak zwykle ciężar w tym zakresie brały na siebie gminy. Nowelizacja precyzuje więc tę kwestię, sankcjonując funkcjonującą dotąd praktykę.

Co do kwestii przeszkolenia strażaków ratowników OSP, szkolenia, w tym szkolenia specjalistyczne strażaków ratowników OSP oraz kandydatów na strażaków ratowników OSP, prowadzi nieodpłatnie Państwowa Straż Pożarna na podstawie programów opracowywanych przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej i zatwierdzanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz na podstawie programu kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (art. 11 ust. 1 ustawy o OSP). Ponadto, gmina może wspierać finansowo Państwową Straż Pożarną w prowadzeniu szkoleń w powyższym zakresie stosownie do posiadanych środków finansowych (art. 11 ust. 6 ustawy o OSP).

Strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny. Tak stanowi art. 15 ust. 1 ustawy o OSPU, do którego dodano ust. 1a, zgodnie z którym ekwiwalent pieniężny otrzymują również:

1. kandydat na strażaka ratownika OSP, czyli który ukończył 18 lat, a nie ukończył 65 lat, i który jest uczestnikiem szkolenia podstawowego przygotowującego do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych,

2. strażak ratownik OSP, który brał udział w działaniach, o których mowa w art. 3 pkt 7 ustawy o OSP (chodzi o zabezpieczanie obszaru chronionego właściwej jednostki ratowniczo-gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej, określonego w powiatowym (miejskim) planie ratowniczym)

– stosownie do posiadanych przez gminę środków finansowych.

Jeżeli chodzi o naliczanie ekwiwalentu pieniężnego, zmieniono art. 15 ust. 2 ustawy o OSP. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez prezesa GUS w Monitorze Polskim na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego. Ekwiwalent pieniężny nalicza się za każdą rozpoczętą godzinę liczoną od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej lub gotowości do wyjazdu w celu realizowania zadań, o których mowa w art. 3 pkt 7 ustawy o OSP, bez względu na liczbę wyjazdów w ciągu jednej godziny, a w przypadku kandydata na strażaka ratownika OSP – za każdą rozpoczętą godzinę szkolenia. Podobnie jak przed nowelizacją, ekwiwalent pieniężny wypłaca się z budżetu właściwej gminy.

Dodano też przepis, zgodnie z którym rada gminy może, w drodze uchwały, przyznać ekwiwalent pieniężny strażakom ratownikom OSP za wykonywanie zadań innych niż wymienione w art. 15 OSPU. W uchwale rada powinna wskazać te zadania oraz wysokość i sposób ustalenia ekwiwalentu pieniężnego (art. 15a ustawy o OSP).

Nowelizacja wprowadza też szereg innych zmian, w tym m.in.:

• działań ratowniczych i akcji ratowniczych, w których mogą brać bezpośredni udział dopuszczeni do pełnienia funkcji kierowcy strażacy ratownicy OSP po ukończeniu przez nich 65 lat pod warunkiem posiadania aktualnych badań lekarskich dopuszczających do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych (art. 9 ust. 1a ustawy o OSP);

• kandydatów na strażaka ratownika OSP, którymi mogą też być strażacy OSP, którzy ukończyli 18 lat, a nie ukończyli 65 lat, i którzy są uczestnikami szkolenia podstawowego przygotowującego do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych (art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy o OSP);

• świadczeń przysługujących w razie uszczerbku na zdrowiu lub szkody na mieniu powstałych w związku z udziałem w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, które przysługują strażakowi ratownikowi OSP, który uczestniczył w zaewidencjonowanym w Systemie Wspomagania Decyzji Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 14g ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej (dalej: SWD PSP), działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu, zawodach lub ćwiczeniu i doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł szkodę w mieniu (art. 13 ust. 1 ustawy o OSP);

• rekompensaty pieniężnej, która przysługuje strażakowi ratownikowi OSP, który uczestniczył w zaewidencjonowanym w SWD PSO, działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu i doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, za czas niezdolności do pracy, za który nie zachował prawa do wynagrodzenia, nie otrzymał zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie odrębnych przepisów (art. 14 ust. 1 ustawy o OSP);

• ewidencji udziału strażaków ratowników OSP w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych, która może być prowadzona z wykorzystaniem SWD PSP (art. 16 ust. 4a i 4b ustawy o OSP);

• zapewnienia przez Komendanta Głównego PSP funkcjonowania systemu teleinformatycznego służącego do obsługi świadczeń ratowniczych (art. 17 ust. 10a ustawy o OSP);

• śmierci osoby, która złożyła wniosek o przyznanie świadczenia ratowniczego (art. 19 ust. 4a–4d ustawy o OSP);

• ewidencji legitymacji potwierdzającej prawo do dodatkowych świadczeń (art. 29 ust. 1a–1c ustawy o OSP);

• nadawania Odznaki Świętego Floriana „Za Zasługi dla Społeczności Lokalnej” (art. 30 ust. 1a–1e ustawy o OSP);

• przepisów w sprawie weryfikacji prawa do świadczenia ratowniczego – doprecyzowano m.in., że właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, w ciągu 30 dni od dnia otrzymania oświadczenia trzech świadków (zob. art. 50 ust. 3 pkt 2 lub 3 ustawy o OSP), opinię dotyczącą jego wiarygodności (art. 50 ust. 6 ustawy o OSP).

Natomiast z przepisów przejściowych wynika jeszcze, że przepisy dwóch rozporządzeń MSWiA, czyli:

• z 1 lutego 2022 r. w sprawie przyznawania rekompensaty pieniężnej oraz wyrównania do wysokości (Dz.U. z 2022 r. poz. 286) oraz

• z 9 listopada 2022 r. w sprawie Odznaki Świętego Floriana „Za Zasługi dla Społeczności Lokalnej” (Dz.U. z 2022 r. poz. 2285)

– obowiązują do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych, ale nie dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, czyli do 8 września 2024 r.