Zatrudniasz pracowników. Poznaj planowane zmiany w ustawie o zasiłkach z ubezpieczenia społecznego

Zasiłki: chorobowy, opiekuńczy, macierzyński i świadczenie rehabilitacyjne nie będą przysługiwały osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi, korzystającym z ulgi na start, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł, do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do tych świadczeń przedawni się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia. Zmiany mają wejść w życie od 1 kwietnia 2021 r.

Według projektu nie zmieni się długość okresu zasiłkowego, zarówno tego podstawowego, jak i wydłużonego. Nadal będą wynosiły 182 dni lub 270 dni w przypadku ciężarnych oraz osób chorych na gruźlicę.

Jeden z kluczowych zapisów w projekcie mówi, że za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy będzie przysługiwał nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotknie to jednak niezdolności do pracy powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, a także spowodowanej gruźlicą lub występującej w trakcie ciąży.

Kolejna ważna zmiana dotyczy samego liczenia okresu zasiłkowego, a konkretnie zliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego. Obecnie do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej, np. przebywania na kwarantannie czy leczeniu odwykowym.

Nowe zapisy stanowią, że do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

Oznacza to, że do jednego okresu zasiłkowego będą zaliczone zarówno okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niezdolności do pracy, które zaistniały przed/po przerwie, jeżeli przerwa ta jest nie dłuższa niż 60 dni i jeżeli niezdolność ta nie występuje w okresie ciąży.

Z uzasadnienia projektu wynika, że z jednej strony taka regulacja ograniczy ewentualne nadużycia, a z drugiej ochroni osobę ubezpieczoną w szczególnej sytuacji.

Podsumowując, nie zmieni się długość okresu zasiłkowego. Skróceniu ulegnie natomiast okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia do 91 dni.

Kolejne proponowane zmiany mają na celu wprowadzenie do ustawy zasiłkowej jednolitej zasady, zgodnie z którą prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, prawo do świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku wyrównawczego nie przysługują osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy niezależnie od systemu ubezpieczenia/zaopatrzenia, na podstawie którego prawo do tej emerytury lub renty zostało ustalone.

W aktualnym stanie prawnym prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia oraz prawo do świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku wyrównawczego nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zgodnie z zasadą równego traktowania świadczeniobiorców, prawo do tych świadczeń nie powinno przysługiwać w przypadku ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy nie tylko jak obecnie z systemu powszechnego, lecz również z systemu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych (zmiany od 1 stycznia 2022 r.).

Obecnie, zgodnie z art. 30 ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

1)  wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;

2)  z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Po zmianach zasiłek w tych okolicznościach będzie przysługiwał również w razie śmierci pracodawcy. Zatem ubezpieczonej będącej pracownicą, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, będzie przysługiwał do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Tym samym projektodawca chce przyznać prawo do zasiłku macierzyńskiego osobom, które z przyczyn od siebie niezależnych (śmierć pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia. Ma to wypełnić obecną lukę prawną i zrównać sytuację kobiet, które niejednokrotnie posiadają długi okres ubezpieczenia, a ze względu na ustanie ubezpieczenia z przyczyn losowych (śmierć pracodawcy, ogłoszenie upadłości, likwidacja pracodawcy) pod względem prawa do zasiłku macierzyńskiego z osobami, które urodziły dziecko w czasie ubezpieczenia (nawet bardzo krótkiego). Zmiany mają obowiązywać od 1 kwietnia 2021 r.

W projekcie znalazły się także zmiany w zakresie ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem oraz podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego. Zgodnie z zaproponowaną zmianą do ustalania tej podstawy nie będzie stosować się zasady wyrażonej w art. 43, tj. że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Zmiana ma wejść w życie od 1 stycznia 2022 r.

Proponuje się również zapewnić ZUS dostęp do informacji niezbędnych do ustalenia prawa i wysokości zasiłku. Na płatników, ubezpieczonych i świadczeniobiorców zostanie nałożony obowiązek przekazywania do ZUS niezbędnych danych do ustalenia uprawnień i wysokości świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Na wniosek ZUS każdy podmiot, który jest w posiadaniu takich informacji będzie musiał je udostępnić. Jak wynika z uzasadnienia, zmiana ta nie będzie oznaczać zwiększenia obecnych obowiązków płatników składek, a korzyścią dla wszystkich, przede wszystkim dla ubezpieczonych, będzie usprawnienie procesu ustalenia prawa i wypłaty zasiłków. Obecnie brak wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego lub ich znacznie opóźniona wypłata wynikają z braku pełnej i rzetelnej dokumentacji przekazywanej przez płatników składek. Ta zmiana ma zacząć obowiązywać od 1 kwietnia 2021 r.