Kwalifikacja aktywów finansowych

Zgodnie z przepisami ustawy z 27 lipca 2002 r. — Prawo dewizowe (Dz.U. z 2022 r., poz. 309) aktywami pieniężnymi są m.in. aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz.

Aktywa finansowe w świetle prawa dewizowego

Krajowe środki płatnicze

Zagraniczne środki płatnicze

znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym (waluta polska),
papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej, tj. weksle, czeki (w tym podróżnicze), akredytywy, polecenia wypłat, przekazy

a) waluty obce, tzn. znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym oraz wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych (np. SDR),

b) dewizy, tzn. papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych, tj. znaki pieniężne (banknoty i monety), weksle, czeki (w tym podróżnicze), akredytywy, polecenia wypłat, przekazy

Natomiast w świetle art. 3 ust. 1 pkt 25 uor aktywa finansowe to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe (w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 26 uor) wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych (w rozumieniu art. 3 ust. I pkt 23 uor) z inną jednostką na korzystnych warunkach. Ewidencji operacji związanych z aktywami finansowymi o charakterze krótkoterminowym służy właśnie zespół 1. Przy czym warto zauważyć, że tradycyjnie ujmowane tu są również operacje gospodarcze dotyczące kredytów oraz pożyczek krótko- i długoterminowych.

Na kontach zespołu 1 „Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe” ewidencjonowane są aktywa pieniężne zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 25 uor, czyli:

aktywa w postaci krajowych środków płatniczych, walut obcych oraz dewiz, przechowywanych w kasach jednostki albo gromadzonych na jej krajowych lub zagranicznych rachunkach bankowych;
aktywa w postaci czeków, weksli i innych aktywów finansowych, w tym w szczególności w postaci naliczonych odsetek od aktywów finansowych;
aktywa finansowe krótkoterminowe obejmujące instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki i stanowiące dla tych jednostek zobowiązania finansowe, np. akcje, obligacje itp.;
udziały i akcje własne jednostki przeznaczone do zbycia lub umorzenia;
uzyskane kredyty bankowe krajowe i zagraniczne;
różnice z aktualizacji wyceny krótkoterminowych aktywów finansowych.

Ewidencja na kontach zespołu I powinna zatem umożliwić uzyskanie informacji o rodzaju przeprowadzanych operacji gospodarczych i stanie gotówki, weksli i czeków obcych, metali szlachetnych (jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego), wysokości zobowiązań z tytułu wykorzystanych kredytów bankowych, wielkości należności z tytułu lokat wolnych środków pieniężnych itd.

Należy wskazać iż OPP nie musi mieć specjalnego osobnego konta czy subkonta w banku na wpłaty pochodzące z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych. OPP może założyć osobne konto bankowe specjalnie na wpłaty z 1,5%. Bez względu jednak na to, czy organizacja ma osobne konto bankowe, czy nie to musi samodzielnie dostarczyć do swojego urzędu skarbowego informację o numerze rachunku właściwym do przekazywania 1,5% podatku. Ma na to czas do 30 czerwca roku następującego po roku podatkowym, za który odliczany jest 1% (od 2023 r. 1,5%) podatku. Muszą to zrobić nowe OPP (te, które uzyskały status OPP do 30 listopada danego roku) oraz te, które zmieniły rachunek bankowy. Numer rachunku zgłasza się na formularzu NIP-8.

Ujmując operacje gospodarcze w zespole 1, nie wolno zapominać o zasadach wyceny wynikających z art. 28 ust. 1 uor.

Pozycja	Ujęcie w trakcie roku	Zasady wyceny
Krajowe środki pieniężne — gotówka w kasie	W wartości nominalnej	W wartości nominalnej
Krajowe środki pieniężne - środki zgromadzone na rachunkach bankowych	W wartości nominalnej	W wartości nominalnej - przy czym wartość nominalna obejmuje również odsetki dopisane przez bank do stanu rachunków (Ma konto 75-0 lub 85 - od środków funduszu socjalnego)
Weksle obce	W wartości nominalnej, przy czym ewentualne różnice z dyskonta weksli zarachowywane są w momencie ich przyjęcia do przychodów finansowych (Ma konto 75-0)	W wartości nominalnej, przy czym ewentualne różnice z dyskonta weksli zarachowywane są w momencie ich przyjęcia do przychodów finansowych (Ma konto 75-0)
Waluty obce w kasie walutowej oraz na rachunku walutowym	Według kursu faktycznie zastosowanego zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 1 i 2 uor. W przypadku otrzymania na rachunek walutowy zapłaty w walucie obcej - średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień otrzymania środków. Rozchód z zastosowaniem jednej z metod FIFO, LIFO lub kosztu średniego ważonego - art. 35 ust. 8 uor	Art. 30 ust. 1 przy zastosowaniu kursu średniego ustalonego na ten dzień dla poszczególnych walut obcych przez NBP. Wyjątek stanowi gotówka w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych. Jej stan wycenia się po kursie, po którym nastąpił jej zakup, jednak w wysokości nie wyższej od kursu średniego ustalonego na ten dzień dla danej waluty obcej przez NBP
Kredyty w walucie polskiej	W wysokości zadłużenia, według wartości nominalnej	W wysokości zadłużenia, według wartości nominalnej, tj. z uwzględnieniem naliczonych odsetek (w korespondencji z kontem 75-0)
Kredyty wyrażone w walutach obcych	W wysokości zadłużenia, w wartości nominalnej walut obcych, przeliczonych na walutę polską według zasad określonych w art. 30 ust. 2 uor	Zadłużenie na dzień bilansowy wycenia się - zgodnie z art. 30 ust. 1 - po kursie średnim NBP, ustalonym na ten dzień dla poszczególnych walut obcych
Krótkoterminowe aktywa finansowe	Cena nabycia lub zakupu, jeśli koszty transakcyjne nie są istotne	Art. 28 ust. 1 pkt 5: a) według ceny nabycia (lub ceny zakupu - jeżeli koszty przeprowadzenia transakcji nie są istotne). Ich wartość ewidencyjna nie może być na dzień bilansowy wyższa od ich wartości rynkowej lub według ceny (wartości) rynkowej. Różnice spowodowane wzrostem lub spadkiem wartości w stosunku do wartości według cen nabycia (zakupu) zaliczane są odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych, albo według określonej w inny sposób wartości godziwej — w przypadku gdy dla danych krótkoterminowych składników majątku nie istnieje aktywny rynek, dla tych aktywów, dla których można wyznaczyć termin wymagalności - skorygowana cena nabycia
Nabyte własne udziały lub akcje	Cena nabycia lub zakupu. W przypadku nabycia ich	Art. 28 ust. 1 pkt 9a - w cenie nabycia ustalonej na dzień nabycia
	w drodze egzekucji ceną nabycia jest cena ustalona w postępowaniu egzekucyjnym, powiększona o koszty tego postępowania niezwrócone spółce. Przy nieodpłatnym nabyciu wartość udziałów lub akcji własnych ustalana jest w cenie nabycia obejmującej wszystkie poniesione przez spółkę koszty

Najważniejsze konta zespołu 1 to:

Konto 10 „Kasa".
Konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe", w tym:
Konto 13-0 „Rachunek bieżący",
Konto 13-1 „Rachunek walutowy”,
Konto 13-5 „Inne rachunki bankowe",
Konto 13-9 „Środki pieniężne w drodze".
Konto 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe".
Konto 14-5 „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe”.

Konto 10 „Kasa”

Konto 10 przeznaczone jest do ewidencji środków pieniężnych (gotówki) w walucie polskiej i w walutach obcych, znajdującej się w kasie jednostki. Zasady ogólne ujmowania operacji przedstawiają się następująco:

Po stronie „Wn”	Po stronie „Ma”
wpływy gotówki do kasy w wartości nominalnej, w tym nadwyżki kasowe ujawnione w trakcie spisu z natury, dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z wyceną gotówki w walucie obcej (ustalane i rozliczane z uwzględnieniem art. 30 i 35 uor)	rozchody gotówki z kasy w wartości nominalnej, w tym stwierdzone niedobory kasowe, ujemne różnice kursowe powstałe w związku z wyceną gotówki w walucie obcej (ustalane i rozliczane z uwzględnieniem art. 30 i 35 uor).
Konto 10 może wykazywać wyłącznie saldo debetowe (Wn). Jego wysokość odzwierciedla stan gotówki w kasie jednostki na dany dzień. Stan gotówki podlegający wykazaniu w rocznym sprawozdaniu finansowym jednostki powinien być potwierdzony spisem z natury (art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Ewidencja analityczna powinna być prowadzona ze szczegółowością umożliwiającą ustalenie rzeczywistych stanów:

gotówki wyrażonej w walucie polskiej,
gotówki wyrażonej w walucie obcej (według poszczególnych walut obcych i po przeliczeniu ich na walutę polską w trybie art. 30 uor), posiadanej gotówki w walucie polskiej i w walutach obcych według osób materialnie odpowiedzialnych za jej stan.

Typowe zapisy po stronie „Wn” konta 10

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Konto strona „Ma”
	Przyjęcie do kasy gotówki (waluty polskiej lub waluty obcej) pobranej z rachunku bankowego (bieżącego lub walutowego)	13
2.	Wpłaty (gotówkowe lub czekami): dokonane przez odbiorców za nabyte produkty, towary, materiały, środki trwałe itd. gotówki z utargów dokonane przez pracowników z tytułu rozliczenia zaliczek pobranych na pokrycie kosztów podróży służbowych, na zakupy realizowane na potrzeby jednostki, dokonanie innych opłat itd. spłaty innych należności, przykładowo z tytułu niedoborów	20, 24, 7 70-0, 73-0 73-0, 234 23, 24-9
3.	Ujawnione nadwyżki w stanie gotówki - kwota nadwyżki potwierdzona stosownym dokumentem wymagająca wyjaśnienia i rozliczenia Operacje związane z rozliczeniem nadwyżki: uznanie jej za pozorną, tj. spowodowaną błędnym ustaleniem salda w raporcie kasowym: Wn konto 24, Ma konto 10 Operacje związane z rozliczeniem nadwyżki: uznanie jej za bezsporną: Wn konto 24, Ma konto 76-0	24
4.	Wpłaty zadeklarowanych wkładów pieniężnych na kapitał własny	24, 80
5.	Dodatnie różnice kursowe z wyceny bilansowej walut obcych w kasie walutowej (kurs średni NBP waluty na dzień bilansowy jest wyższy od kursu waluty z dnia ujęcia jej na koncie 10) Wycena nie dotyczy walut obcych w kantorach	75-0

Typowe zapisy po stronie „Ma” konta 10

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Konto strona „Wn”
1.	Wpłaty gotówki (waluty polskiej lub waluty obcej) na rachunek bankowy (bieżący lub walutowy), potwierdzone w dniu jej wypłat z kas	13
2.	Wpłaty przekazane za pośrednictwem inkasentów, poczty lub trezora bankowego, potwierdzone przez bank w terminie późniejszym niż dzień wydania gotówki z kasy - stanowiące środki pieniężne w drodze	130-9
3.	Wypłaty z kasy: spłata zobowiązań wobec kontrahentów z tytułu dostaw, usług i innych świadczeń zapłata gotówką za usługi i świadczenia zaliczane do kosztów działalności (z VAT i podatkiem akcyzowym niepodlegającymi odliczeniu lub zwrotowi) zakup materiałów i towarów za gotówkę (z VAT i podatkiem akcyzowym niepodlegającymi odliczeniu lub zwrotowi): jeżeli podlegają ewidencji podczas składowania jeżeli nie są ewidencjonowane podczas składowania wypłata wynagrodzeń, zaliczek na wynagrodzenia i zaliczek do rozliczenia przeznaczonych na potrzeby jednostki	21,24 21, 24, 30,4 lub zespołu 5 30, 31,33 30, 40 lub zespołu 5, 73-1 23
4.	Ujawnione niedobory w stanie gotówki — kwota niedoboru potwierdzona stosownym dokumentem, wymagająca wyjaśnienia i rozliczenia operacje związane z rozliczeniem niedoboru: uznanie go za niezawiniony: Wn konto 76-1, Ma konto 24 uznanie go za zawiniony przez pracownika: Wn konto 23, Ma konto 24	24
5.	Stwierdzone fałszywe znaki pieniężne — rozliczane w korespondencji z kontem 24: zatrzymane przez bank lub policję przekazane do ekspertyzy NBP. Inne operacje związane z wynikiem ekspertyzy mogą dotyczyć: uznania znaku pieniężnego za prawdziwy i otrzymania jego równowartości: Wn konta 10, 13, Ma konto 24 potwierdzenia jego fałszywości, a w związku z tym: — dochodzenia szkody od pracownika: Wn konto 23, Ma konto 24 — niedochodzenia szkody: Wn konto 76-1, Ma konto 24	24 24
6.	Ujemne różnice kursowe z wyceny bilansowej walut obcych w kasie walutowej (kurs średni NBP waluty na dzień bilansowy jest niższy od kursu waluty z dnia ujęcia jej na koncie 10) Wycena nie dotyczy walut obcych w kantorach	75-1

Konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe” - zasady ogólne

Konto 13 jest przeznaczone do ewidencji środków pieniężnych w walucie polskiej i w walutach obcych znajdujących się na rachunkach bankowych. Najwygodniej prowadzić ewidencję na wydzielonych kontach według banków i walut. Wydzielenie to, w zależności od możliwości technicznych albo potrzeb, może następować na poziomie syntetyki lub analityki.

Ewidencjonowane są na nim również lokaty i akredytywy oraz wykorzystane kredyty bankowe. Mogą być też na nim ewidencjonowane (zwłaszcza na dzień bilansowy) wydane przez jednostkę własne czeki rozrachunkowe.

Zasady ewidencjonowania

Strona „Wn”	Strona „Ma”
Wszelkie wpływy środków pieniężnych	Rozchody na podstawie otrzymanych z banku wyciągów bankowych
Saldo Wn (debetowe) - odzwierciedlające stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych jednostki; środki pieniężne na rachunkach prowadzonych w walutach obcych wykazywane są w danej walucie obcej i w walucie polskiej (przeliczonej z obcej na polską według zasad obowiązujących do celów bilansowych)	Saldo Ma (kredytowe) - odzwierciedlające stan zadłużenia z tytułu wykorzystanych kredytów bankowych; zadłużenie na rachunkach prowadzonych w walutach obcych wykazywane jest w danej walucie obcej i w walucie polskiej (przeliczonej z obcej na polską według zasad obowiązujących do celów bilansowych)

Ewidencja analityczna do konta 13 powinna być prowadzona ze szczegółowością umożliwiającą ustalenie na dowolny moment:

stanu środków pieniężnych na poszczególnych rachunkach bankowych w walucie polskiej i według poszczególnych walut obcych (wyrażonych równocześnie w walucie polskiej),
stanu wykorzystanych kredytów bankowych w walucie polskiej i według poszczególnych walut obcych (wyrażonych równocześnie w walucie polskiej).

Konto 13-0 „Rachunek bieżący”

Konto 13-0 jest przeznaczone do ewidencji przychodów, rozchodów i stanów środków pieniężnych w walucie polskiej na rachunku bankowym jednostki. Podstawą dokonywania zapisów księgowych na tym koncie powinny być wyłącznie otrzymane przez jednostkę dokumenty bankowe, tj. wyciągi bankowe (WB).

Typowe zapisy po stronie „Wn” konta 13-0

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Konto strona „Ma”
1.	Wpływy środków pieniężnych: z tytułu spłaty przez kontrahentów należności za sprzedane produkty, usługi, towary, materiały, środki trwałe, środki trwałe w budowie, inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne	20, 24, 70-0, 73-0,74-0, 76-0
2.	Wpływy środków pieniężnych pochodzących z utargów w punktach sprzedaży	73-0
3.	Wpływy środków pieniężnych pobranych z kasy jednostki	10
4.	Wpływy środków pieniężnych z tytułu zwrotu przez pracowników sum pobranych do rozliczenia	23
5.	Wpływy środków pieniężnych tytułu zwrotu nadpłaconych podatków, otrzymania dopłat z ZUS	22
6.	Wpływy środków pieniężnych stanowiących środki pieniężne w drodze	13-9
7.	Wpływy środków pieniężnych od pożyczkobiorców z tytułu spłaty: zarachowanych do przychodów odsetek	75-0
8.	Wpływy środków pieniężnych od pożyczkobiorców z tytułu spłaty: kapitału i naliczonych wcześniej odsetek	24
9.	Wpływy środków pieniężnych od pożyczkodawców z tytułu zaciągniętych pożyczek	24
10.	Wpływy środków pieniężnych pochodzących z przyznanego kredytu	13-4
1 1.	Wpływy środków pieniężnych z tytułu zapłaty należnych jednostce odsetek za zwłokę, kar umownych, odszkodowań za straty związane z ryzykiem prowadzenia działalności, za straty poniesione z przyczyn losowych	20, 2, 24, 75-0, 76-0, 77-0
12.	Wpływy środków pieniężnych z tytułu wkładów gotówkowych na poczet kapitału	24-1
13.	Wpływy środków pieniężnych w postaci refundacji dokonanych z wyodrębnionych bankowych rachunków środków funduszy specjalnych	13-5
14.	Wpływy środków pieniężnych stanowiących wadia wpłacone przez uczestników przetargów organizowanych przez jednostkę	24
15.	Dopisanie przez bank odsetek naliczonych od środków na rachunku bieżącym	75-0
16.	Zwrot niewykorzystanej akredytywy otwartej na wyodrębnionym (innym) rachunku bankowym	13-5
17.	Likwidacja lokaty terminowej założonej na wyodrębnionym (innym) rachunku bankowym	13-5
18.	Realizacja (spieniężenie) obcego czeku lub weksla	14
19.	Wpływ środków z przyznanych dotacji, subwencji i dopłat: przeznaczonych na finansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych (w tym w budowie) albo prowadzonych prac rozwojowych (jeśli stosownie do innych przepisów prawa nie powiększają odpowiednich funduszy)	84
20.	Wpływ środków z przyznanych dotacji, subwencji i dopłat: przeznaczonych na finansowanie bieżącej działalności	76-0
21.	Pomyłki bankowe zwiększające stan środków pieniężnych (mylnie zarejestrowana wpłata lub sprostowanie mylnie zaksięgowanej wypłaty)	24

Typowe zapisy po stronie „Ma” konta 13-0

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Konto strona „Wn'
1.	Wykorzystanie środków pieniężnych na zapłatę zobowiązań wobec kontrahentów za nabyte produkty (usługi), towary, materiały	21
2.	Wykorzystanie środków pieniężnych na zapłatę zobowiązań za dostawy, roboty i usługi wykonane na rzecz środków trwałych, środków trwałych w budowie, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych	24
3.	Wykorzystanie środków pieniężnych na uregulowanie zobowiązań publicznoprawnych, np. z tytułu podatków, ceł, wobec ZUS, PFRON oraz zarachowanych wcześniej w koszty finansowe odsetek za zwłokę	22
4.	Wykorzystanie środków pieniężnych na spłatę zaciągniętych pożyczek oraz należnych od nich odsetek (oprocentowania) zarachowanych wcześniej w koszty finansowe	24
5.	Wykorzystanie środków pieniężnych na uregulowanie odsetek niezaliczonych w ciężar kosztów	75-1
6.	Wykorzystanie środków pieniężnych na spłatę kredytów bankowych	1 3-4
7.	Wykorzystanie środków pieniężnych na zapłatę prowizji od kredytów zaciągniętych na finansowanie działalności operacyjnej	75-1
8.	Wykorzystanie środków pieniężnych na zapłatę odsetek i prowizji od kredytów zaciągniętych na finansowanie środków trwałych w budowie, a także nieprzyjętych jeszcze do używania nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych	08, 01, 02
9.	Wykorzystanie środków pieniężnych na zapłatę nieujętych jako zobowiązania kosztów sądowych i egzekucyjnych, kar, grzywien, odszkodowań	76-1
10.	Wykorzystanie środków pieniężnych na wypłatę dywidendy netto lub udziałów w zysku brutto	24
1 1 .	Przelew wynagrodzeń na rachunki bankowe pracowników	23
12.	Pobranie gotówki w celu zasilenia kasy jednostki	10, 1 3-9
1 3.	Pobranie przez bank opłat za prowadzenie rachunków bankowych jednostki	40 lub konto zespołu 5
14.	Zakup ze środków na rachunku bieżącym walut obcych	13-1
15.	Zakup ze środków na rachunku bieżącym długoterminowych aktywów finansowych, np. udziałów lub akcji spółek kapitałowych	030
16.	Zakup ze środków na rachunku bieżącym krótkoterminowych aktywów finansowych z przeznaczeniem do celów handlowych, np. papierów wartościowych	14
17.	Otwarcie akredytywy lub lokaty terminowej na wyodrębnionym (innym) rachunku bankowym - przelew środków	13-5
18.	Refundacja środków na bankowy rachunek środków ZFSS	13-5
19.	Wykorzystanie kredytu w rachunku bieżącym na bezpośrednie regulowanie zobowiązań z różnych tytułów	21, 22, 23, 24
20.	Pomyłki bankowe zmniejszające stan środków pieniężnych (mylnie zarejestrowana wypłata lub sprostowanie mylnie zaksięgowanej wpłaty)	24

Wyszukaj na stronie:

konta zespołu 1

Ogólna charakterystyka kont zespołu 1

Kwalifikacja aktywów finansowych

Konto 10 „Kasa”

Konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe” - zasady ogólne

Konto 13-0 „Rachunek bieżący”

Informacje

Partnerzy

Kontakt